FRANSIZ VE TÜRK HUKUKLARINDA YARGI ETİĞİ DÜZENLEMELERİNİN MUKAYESESİ

Özet

Yargı etiği hukuku, son yıllarda kamu hukukunun yeni ve dinamik bir dalı olarak ortaya
çıkmış ve hukuk fakültelerinin ders programlarında yerini almış bir disiplindir. Bu yeni
disiplin, yargı sisteminin üç temel aktörünü oluşturan hâkim, savcı ve avukatların yargıya
yönelik kamuoyu güveninin tesisi ve muhafazası için uymaları gereken yol gösterici
nitelikteki mesleki davranış kurallarını konu edinmektedir. İlk olarak avukatlara yönelik
Havana Kuralları (1990), ardından hâkimlere yönelik “Bangalor Yargı Etiği İlkeleri”
(2003) ve nihayet savcılara yönelik Budapeşte İlkeleri (2005) ile uluslararası düzeyde
ortaya çıkan yargı etiği belgeleri iç hukuklarda ortak standartların oluşumuna yol
açmıştır.
Fransa’da, adli hâkim ve savcılara ilişkin yargı etiği kuralları 2010 yılında “Hâkim ve
Savcılar Yüksek Kurulu”nca, “Hâkim ve Savcıların Etik Yükümlülükleri Derlemesi” adı
altında ilan edilmiştir. Kurul söz konusu belgeyi 2019 yılında güncellenmiştir. Fransız
Danıştay’ı ise 2011 yılında ilan ettiği “İdari Yargı Üyeleri Etik Şartı” belgesini 2017
yılında güncellemiştir. Fransız Barolar Konseyi ise hem 2005 tarihli Ulusal Avukatlık
İçtüzüğü’nde hem de 2023 yılında Başbakanlık Kararnamesi ile yürürlüğe konan
Avukatlık Mesleği Etik Kodu’nda meslek etiği kurallarını belirlemiştir.
Türkiye’de ilk olarak 2017 yılında Yargıtay Başsavcılığınca “Yargıtay Cumhuriyet
Savcıları Etik davranış İlkeleri”, Yargıtay Büyük Genel Kurulunca ise “Yargıtay Yargı
Etiği” belgeleri ilan edilmiştir. Hâkim ve Savcılar Kurulu (HSK) ise 2019 tarihinde
“Hâkim ve Savcılar Kanunu” kapsamındaki adli ve idari hâkim ve savcıları kapsayan
Türk Yargı Etiği Bildirgesini ilan etmiştir. HSK, 2022 yılında ise “Türk Yargı Etiği
Bildirgesi Kapsamında Sosyal Medya Kullanım Rehberi” belgesini yayınlamıştır.
Ülkemizde avukatlık mesleğinin etik kuralları ise 1971 tarihli Türkiye Barolar Birliği
Meslek Kurallarında yer almaktadır.
İşbu çalışma, yargı etiğine ilişkin olarak her iki ülke hukukunda mevcut etik belgeleri,
içerdikleri değer ve ilkeler ile getirdikleri kurumsal mekanizmalar açısından
karşılaştırmayı ve henüz gelişme halindeki Türk Yargı Etiği Hukuku için öneriler
getirmeyi amaçlamaktadır.